ยาสามัญประจำบ้านแผนโบราณ
ตามประกาศกระทรวงสาธารณสุข
วันที่ 26 มิถุนายน 2542
(1) ยาประสะกะเพรา
วัตถุส่วนประกอบ พริกไทย ขิง ดีปลี กระเทียม หนักสิ่งละ2 ส่วน ชะเอมเทศมหาหิงคุ์ หนักสิ่งละ 8 ส่วน เกลือสินเธาว์ หนัก 1 ส่วน ผิวมะกรูดหนัก 20 ส่วน
ใบกะเพราหนัก 47 ส่วน
วิธีทำบดเป็นผงทำเป็นเม็ดหนักเม็ดละ 0.1 กรัม
สรรพคุณ แก้ท้องขึ้นท้องเฟ้อละลายน้ำสุกหรือน้ำใบกะเพราต้มแก้ท้องแน่นจุกเสียด
ใช้ไพลเผาไฟพอสุกฝนแทรก
ขนาดรับประทาน รับประทานเช้าเย็น
เด็กอายุ 4-6 เดือนครั้งละ 2-3 เม็ด
เด็กอายุ 7-12 เดือนครั้งละ 4-6 เม็ด
ขนาดบรรจุ 30 เม็ด
(2) ยาวิสัมพยาใหญ่
วัตถุส่วนประกอบ ลูกผักชีลา ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ หนักสิ่งละ 8 ส่วน กระวานกานพลู โกฐสอ โกฐเขมา โกฐหัวบัว โกฐเชียง โกฐจุฬาลัมพา อบเชย สมุลแว้ง สมอเทศสมอไทย รากไคร้เครือ ว่านน้ำ บอระเพ็ด ขิงแห้ง พญารากขาว หนักสิ่งละ 2 ส่วน ดีปลี หนัก 56 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผง
สรรพคุณ แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อจุกเสียด
ขนาดรับประทาน รับประทานทุก 4 ชั่วโมง
ครั้งละ 1 ช้อนชาใช้น้ำสุกเป็นกระสาย
หรือผสมน้ำผึ้งปั้นเป็นลูกกลอน
ขนาดบรรจุ 15 กรัม
(3) ยาประสะกานพลู
วัตถุส่วนประกอบ เทียนดำ เทียนขาว โกฐสอ โกฐกระดูก กำมะถันเหลือง การบูรรากไคร้เครือ เปลือกเพกา เปลือกขี้อ้าย ใบกระวาน ลูกกระวาน ลูกผักชีลา แฝกหอม ว่านน้ำ หัวกระชาย เปราะหอม รากแจง กรุงเขมา หนักสิ่งละ 4 ส่วน รากข้าวสาร เนื้อไม้ลูกจันทน์ ขมิ้นชัน สิ่งละ 8 ส่วน ขิงแห้ง ดีปลี หนักสิ่งละ 3 ส่วน ไพล เจตมูลเพลิงแดงสะค้าน ช้าพลู หนักสิ่งละ 2 ส่วน เปลือกซิก หนัก 10 ส่วน พริกไทย หนัก 1 ส่วน กานพลูหนัก 131 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผง
สรรพคุณ แก้ปวดท้องเนื่องจากธาตุไม่ปกติใช้ไพลเผาไฟฝนกับน้ำปูนใส
ถ้าหาน้ำ กระสายไม่ได้ให้ใช้น้ำสุกแทน
ขนาดรับประทาน รับประทานทุก 3 ชั่วโมง
ผู้ใหญ่ครั้งละ 1 ช้อนชา
ขนาดบรรจุ 15 กรัม
(4) ยาแสงหมึก
วัตถุส่วนประกอบ หมึกหอม จันทน์ชะมด ลูกกระวาน จันทน์เทศ ใบพิมเสน
ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กานพลู ใบสันพร้าหอม หัวหอม ใบกะเพรา หนักสิ่งละ4 กรัมพิมเสนหนัก 1 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผงทำเป็นเม็ดหนักเม็ดละ 0.2 กรัม
สรรพคุณ แก้ตัวร้อนละลายน้ำดอกไม้เทศ
แก้ท้องขึ้นปวดท้องละลายน้ำใบกะเพราต้ม
แก้ไอ ขับเสมหะ ละลายน้ำลูกมะแว้งเครือ หรือลูกมะแว้งต้นกวาดคอ
เด็กอายุ 1-3 เดือน ครั้งละ 1-2 เม็ด
แก้ปากเป็นแผลแก้ละอองละลายน้ำลูกเบญกานีฝนทาปาก
ขนาดรับประทาน
ใช้กวาดคอวันละ 1 ครั้งหลังจากนั้นรับประทานทุก 3 ชั่วโมง
เด็กอายุ 1-6 เดือนครั้งละ 2 เม็ด
เด็กอายุ 7-12 เดือนครั้งละ 3 เม็ด
ขนาดบรรจุ 12 เม็ด
(5) ยามันทธาตุ
วัตถุส่วนประกอบ โกฐสอ โกฐเขมา โกฐหัวบัว โกฐเชียง โกฐจุฬาลัมพา เทียนดำเทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน รากไคร้เครือ ลูกผักชีล้อม ลูกผักชีลา การบูร กระเทียม เปลือกสมุลแว้ง เปลือกโมกมัน จันทน์แดง จันทน์เทศ กานพลูดีปลี รากช้าพลู เถาสะค้าน รากเจตมูลเพลิงแดง พริกไทยล่อน ลูกจันทน์ หนักสิ่งละ 1 ส่วน ขิง ลูกเบญกานี หนักสิ่งละ 3 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผง
สรรพคุณ แก้ธาตุไม่ปกติแก้ท้องขึ้นท้องเฟ้อ
ขนาดรับประทาน รับประทานวันละ 3 ครั้งก่อนอาหาร
ผู้ใหญ่ครั้งละ 1 ช้อนชาละลายน้ำสุก
เด็กครั้งละ 1/2 ช้อนชาละลายน้ำสุก
ขนาดบรรจุ 15 กรัม
(6) ยาประสะเจตพังคี
วัตถุส่วนประกอบ ดอกจันทน์ ลูกจันทน์ ลูกกระวาน ใบกระวาน กานพลู
กรุงเขมารากไคร้เครือ การบูร ลูกสมอทะเล พญารากขาว เปลือกหว้า
เกลือสินเธาว์ หนักสิ่งละ 1 ส่วนพริกไทยล่อน บอระเพ็ด หนักสิ่งละ 2 ส่วน
ข่า หนัก 16 ส่วน ระย่อม หนัก 2 ส่วนเจตพังคี หนัก 34 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผง
สรรพคุณ แก้กษัยจุกเสียด
ขนาดรับประทาน รับประทานเช้าและเย็นก่อนอาหาร
ครั้งละ 1 ช้อนชาละลายน้ำสุก
ขนาดบรรจุ 15 กรัม
(7) ยามหาจักรใหญ่
วัตถุส่วนประกอบ โกฐสอ โกฐเขมาโกฐพุงปลา โกฐก้านพร้าว โกฐกระดูก
เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนเยาวพาณี สมอไทย
(เอาแต่เนื้อ) สมอพิเภก (เอาแต่เนื้อ) มะขามป้อม (เอาแต่เนื้อ) ลูกจันทน์
ดอกจันทน์ ลูกกระวาน กานพลู ชะเอมเทศ เมล็ดโหระพา ลูกผักชีลา สารส้ม
ขมิ้นอ้อย หัวกระเทียม หนักสิ่งละ 1 ส่วน ยาดำสะตุ หนัก 4 ส่วน ใบกระพังโห
หนัก 30 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผงทำเป็นเม็ดหนักเม็ดละ 0.5 กรัม
สรรพคุณ แก้ลมทรางแก้อาการท้องอืดท้องเฟ้อ
ขนาดรับประทาน เด็กอายุต่ำกว่า 5 ขวบรับประทานครั้งละ 1 - 3 เม็ด
เพิ่มและลดได้ตามส่วนรับประทานกับน้ำสุกก่อนอาหารเช้า - เย็น
ขนาดบรรจุ 10 เม็ด
(8) ยาตรีหอม
วัตถุส่วนประกอบ เนื้อลูกสมอเทศ เนื้อลูกสมอพิเภก เนื้อลูกมะขามป้อม
ลูกผักชีลา หนักสิ่งละ 4 ส่วน รากไคร้เครือ โกฐสอ ชะเอมเทศ ลูกซัดคั่ว
หนักสิ่งละ 1 ส่วน เนื้อลูกสมอไทย โกฐน้ำเต้าใหญ่นึ่งสุก หนักสิ่งละ 22 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผงทำเป็นเม็ดหนักเม็ดละ 0.2 กรัม
สรรพคุณ แก้เด็กท้องผูกระบายพิษไข้
ขนาดรับประทาน รับประทานก่อนอาหารเช้า
เด็กอายุ 1-2 เดือนครั้งละ 2-3 เม็ด
เด็กอายุ 3-5 เดือนครั้งละ 4-5 เม็ด
เด็กอายุ 6-12 เดือนครั้งละ 6-8 เม็ด
ขนาดบรรจุ 30 เม็ด
(9) ยาธรณีสันฑะฆาต
วัตถุส่วนประกอบ ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ ลูกกระวาน กานพลู เทียนดำ เทียนขาวหัวดองดึง หัวบุก หัวกลอย หัวกระดาดขาว หัวกระดาดแดง ลูกเร่ว ขิง ชะเอมเทศ รากเจตมูลเพลิงแดง โกฐกระดูก โกฐเขมา โกฐน้ำเต้า หนักสิ่งละ 1 ส่วน ผักแพวแดง เนื้อลูกมะขามป้อม หนักสิ่งละ 2 ส่วน เนื้อลูกสมอไทย หนักสิ่งละ 6 ส่วน รงทอง (ประสะแล้ว) หนัก 4 ส่วน ยาดำหนัก 20 ส่วน พริกไทยล่อน หนัก 96 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผง
สรรพคุณ แก้กษัยเส้นเถาดานท้องผูก
ขนาดรับประทาน รับประทานวันละ 1 ครั้งก่อนอาหารเช้าหรือก่อนนอน
ครั้งละ 1/2-1 ช้อนชาละลายน้ำสุกหรือผสมน้ำผึ้งปั้นเป็นลูกกลอน
คำเตือนคนเป็นไข้หรือสตรีมีครรภ์ห้ามรับประทาน
ขนาดบรรจุ 15 กรัม
(10) ยาถ่าย
วัตถุส่วนประกอบ ใบมะกา ใบมะขาม ใบส้มป่อย หญ้าไทร ใบไผ่ป่า ฝักคูณ รากขี้กาแดง รากขี้กาขาว รากตองแตก เถาวัลย์เปรียง หัวหอม ฝักส้มป่อย สมอไทย สมอดีงู หนักสิ่งละ 1 ส่วน ขี้เหล็กทั้ง 5 หนัก 1 ส่วน ยาดำ หนัก 4 ส่วน ดีเกลือฝรั่ง หนัก 20 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผงทำเป็นเม็ดหนักเม็ดละ 0.5 กรัม
สรรพคุณ แก้ท้องผูก
ขนาดรับประทาน รับประทานวันละ 1 ครั้งก่อนนอน
ครั้งละ 2 – 5 เม็ดตามธาตุหนักธาตุเบา
ขนาดบรรจุ 10 เม็ด
(11) ยาเหลืองปิดสมุทร
วัตถุส่วนประกอบ แห้วหมู ขมิ้นอ้อย เปลือกเพกา รากกล้วยตีบ กระเทียมคั่ว
ดีปลีชันย้อย ครั่ง สีเสียดเทศ สีเสียดไทย ใบเทียน ใบทับทิม หนักสิ่งละ 1 ส่วนขมิ้นชันหนัก 6 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผงทำเป็นเม็ดหนักเม็ดละ 0.1 กรัม
สรรพคุณ แก้ท้องเสียใช้น้ำเปลือกลูกทับทิมหรือเปลือกแคต้มกับน้ำปูนใส
เป็นกระสายถ้าหาน้ำกระสายไม่ได้ให้ใช้น้ำสุกแทนและให้รับประทานร่วมกับ
น้ำละลายเกลือแกงด้วย
ขนาดรับประทาน รับประทานวันละ 3 เวลาก่อนอาหาร
ผู้ใหญ่ครั้งละ 10 เม็ด
ขนาดบรรจุ 30 เม็ด
(12) ยาธาตุบรรจบ
วัตถุส่วนประกอบ ขิง โกฐเขมา โกฐพุงปลา โกฐเชียง โกฐสอ เทียนดำ เทียนขาว เทียนสัตตบุษย์ เทียนเยาวพาณี เทียนแดง ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กานพลู การบูร เปลือกสมุลแว้ง ลูกกระวานลูกผักชีลา ใบพิมเสน รากไคร้เครือ ดีปลี เปราะหอม หนักสิ่งละ 4 ส่วน โกฐก้านพร้าว หนัก 8 ส่วน เนื้อลูกสมอไทย หนัก 16 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผง
สรรพคุณ แก้ธาตุไม่ปกติท้องเสียใช้เปลือกแคหรือเปลือกสะเดาหรือเปลือกลูกทับทิม
ต้มกับน้ำปูนใสแก้ท้องขึ้นท้องเฟ้อใช้กระเทียม 3 กลีบทุบชงน้ำร้อน
หรือใช้ ใบกระเพราต้มเป็นกระสายถ้าหาน้ำกระสายไม่ได้ให้ใช้น้ำสุกแทน
ขนาดรับประทาน รับประทานวันละ 3 เวลาก่อนอาหาร
ผู้ใหญ่ครั้งละ 1 ช้อนชา
เด็กครั้งละ 1/2 ช้อนชา
ขนาดบรรจุ 15 กรัม
(13) ยาจันทน์ลีลา
วัตถุส่วนประกอบ โกฐสอ โกฐเขมา โกฐจุฬาลัมพา จันทน์เทศ จันทน์แดง ลูกกระดอมบอระเพ็ด รากปลาไหลเผือก หนักสิ่งละ 4 ส่วน พิมเสนหนัก 1 ส่วน
วิธีทำ ชนิดผงบดเป็นผง
ชนิดเม็ดบดเป็นผงทำเป็นเม็ดหนักเม็ดละ 0.5 กรัม
สรรพคุณ แก้ไข้แก้ตัวร้อน
ขนาดรับประทาน รับประทานทุก 4 ชั่วโมง
ชนิดผงเด็กครั้งละ 1/2-1 ช้อนชา
ผู้ใหญ่ครั้งละ 1-2 ช้อนชา
ชนิดเม็ดเด็กครั้งละ 1-2 เม็ด
ผู้ใหญ่ครั้งละ 3-4 เม็ด
ขนาดบรรจุ ชนิดผง 15 กรัม
ชนิดเม็ด 30 เม็ด
(14) ยาประสะจันทน์แดง
วัตถุส่วนประกอบ รากเหมือดคน รากมะปรางหวาน รากมะนาว เปราะหอม
โกฐหัวบัว จันทน์เทศ ฝางเสน หนักสิ่งละ 4 ส่วน เกสรบัวหลวง ดอกบุนนาค
ดอกสารภี ดอกมะลิ หนักสิ่งละ 1 ส่วน จันทน์แดง หนัก 32 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผง
สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อนกระหายน้ำละลายน้ำสุกหรือน้ำดอกมะลิ
ขนาดรับประทาน รับประทานทุก 3 ชั่วโมง
ผู้ใหญ่ครั้งละ 1 ช้อนชา
เด็กครั้งละ 1/2 ช้อนชา
ขนาดบรรจุ 15 กรัม
(15) ยาเขียวหอม
วัตถุส่วนประกอบ ใบพิมเสน ใบผักกระโฉม ใบหมากผู้ ใบหมากเมีย ใบสันพร้าหอมรากแฝกหอม เปราะหอม จันทน์เทศ จันทน์แดง ว่านกีบแรดว่านร่อนทอง เนระพูสี พิษนาศน์ มหาสดำ รากไคร้เครือ ดอกพิกุล เกสรบุนนา คเกสรสา รภีเกสรบัวหล วงหนักสิ่งละ 1 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผง
สรรพคุณ แก้ตัวร้อนร้อนในกระหายน้ำละลายน้ำสุกหรือน้ำดอกกมะลิ
แก้พิษหัดพิษสุกใสละลายน้ำรากผักชีต้มทั้งรับประทานและชะโลม
ขนาดรับประทาน รับประทานวันละ 4-6 ครั้ง
ผู้ใหญ่ครั้งละ 1 ช้อนชา
เด็กครั้งละ 1-2 ช้อนชา
ขนาดบรรจุ 30 กรัม
(16) ยามหานิลแท่งทอง
วัตถุส่วนประกอบ เนื้อในเม็ดสะบ้ามอญสุม หวายตะค้าสุม เม็ดมะกอกสุม
ลูกมะคำดีควายสุม ถ่านไม้สัก จันทน์แดง จันทน์เทศใบพิมเสน ใบหญ้านาง
หมึกหอม หนักสิ่งละ 1 ส่วน เบี้ยจั่นคั่วให้เหลือง 3 เบี้ย
วิธีทำ บดเป็นผงทำเป็นเม็ดปิดทองคำเปลวหนักเม็ดละ 0.5 กรัม
สรรพคุณ แก้ไข้แก้กระหายน้ำแก้หัดอีสุกอีใส
ขนาดรับประทาน รับประทานวันละ 2 ครั้ง
ผู้ใหญ่ครั้งละ 3-4 เม็ด
เด็กครั้งละ 1-2 เม็ด
ขนาดบรรจุ 30 เม็ด
(17) ยาหอมเทพจิตร
วัตถุส่วนประกอบ ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ ลูกกระวาน กานพลู จันทน์แดง จันทน์ขาวกฤษณา กระลำพัก ขอนดอก ชะลูด อบเชย เปราะหอม แฝกหอม หนักสิ่งละ 2 ส่วน ผิวมะกรูด ผิวมะงั่วผิวมะนาว ผิวส้มตะรังกะนู ผิวส้มจีน ผิวส้มโอ ผิวส้มเขียวหวาน หนักสิ่งละ 4 ส่วน ผิวส้มซ่าหนัก 28 ส่วน ดอกพิกุล ดอกบุนนาค ดอกสารภี เกสรบัวหลวง ดอกบัวขม ดอกบัวเผื่อน หนัก สิ่งละ 4 ส่วน การบูรหนัก 1 ส่วน โกฐสอ โกฐเขมา โกฐหัวบัว โกฐเชียง โกฐจุฬาลัมพา โกฐกระดูก โกฐก้านพร้าว โกฐพุงปลา โกฐชฎามังสี หนักสิ่งละ 4 ส่วน เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน เทียนเยาวพาณีเทียนสัตตบุษย์ เทียนเกล็ดหอย เทียนตากบ หนักสิ่งละ 4 ส่วน พิมเสนหนัก 4 ส่วน ดอกมะลิหนัก 184 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผงผสมน้ำดอกไม้เทศทำเป็นเม็ดหนักเม็ดละ 0.2 กรัม
สรรพคุณ แก้ลมบำรุงหัวใจ
ขนาดรับประทานครั้งละ 5-7 เม็ด
ขนาดบรรจุ 30 เม็ด
(18) ยาหอมทิพโอสถ
วัตถุส่วนประกอบ ดอกพิกุล ดอกบุนนาค ดอกสารภี ดอกมะลิ เกสรบัวหลวงดอกกระดังงา ดอกจำปา ดอกบัวจงกลนี หัวแห้วไทย กระจับฝาง จันทน์แดง จันทน์ขาว จันทร์เทศ กฤษณา ชะลูด อบเชย สมุลแว้ง สนเทศว่าน น้ำกระชาย เปราะหอม ดอกคำไทย ชะเอมเทศ สุรามฤต ข่าต้น ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ หนักสิ่งละ 4 ส่วน โกฐสอ โกฐหัวบัว โกฐเชียง โกฐจุฬาลัมพา โกฐกระดูก โกฐก้านพร้าว โกฐพุงปลา โกฐชฎามังสี หนักสิ่งละ 2 ส่วน เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าว เปลือกเทียนตาตั๊กแตน เทียนเยาวพาณี เทียนสัตตบุษย์ เทียนเกล็ดหอย เทียนตากบ การบูรหนักสิ่งละ 1 ส่วนพิมเสนหนัก 2 ส่วน
วิธีทำ ชนิดผงบดเป็นผง
ชนิดเม็ดบดเป็นผงทำเป็นเม็ดหนักเม็ดละ 0.2 กรัม
สรรพคุณ แก้ลมวิงเวียนละลายน้ำดอกไม้หรือน้ำสุก
ขนาดรับประทาน ชนิดผงครั้งละ 1/2-1 ช้อนชา
ชนิดเม็ดครั้งละ 5-7 เม็ด
ขนาดบรรจุชนิดผง 15 กรัม
ชนิดเม็ด 30 เม็ด
(19) ยาหอมอินทจักร์
วัตถุส่วนประกอบ สะค้านราก ช้าพลู ขิง ดีปลี รากเจตมูลเพลิงแดง ลูกผักชีลาโกฐสอ โกฐเขมา โกฐก้านพร้าว โกฐพุงปลา โกฐจุฬาลัมพา โกฐเชียง โกฐกักกรา โกฐน้ำเต้า โกฐกระดูก เทียนดำเทียนขาว เทียนแดง เทียนข้าวเปลือก เทียนเยาวพาณีจันทน์แดง จันทน์เทศ เถามวกแดง เถามวกขาว รากหญ้านาง เปลือกชะลูด อบเชยเปลือกสมุลแว้ง กฤษณา กระลำพัก บอระเพ็ด ลูกกระดอม กำยาน ขอนดอก ลูกจันทน์ดอกจันทน์ ลูกกระวาน กานพลู รากไคร้เครือ ลำพันแดง ดอกสารภี ดอกพิกุล ดอกบุนนาค ดอกจำปา ดอกกระดังงา ดอกมะลิ ดอกคำไทย ฝางเสน ดีวัว พิมเสน สิ่งละ 1 ส่วน
วิธีทำ ชนิดผงบดเป็นผง
ชนิดเม็ดบดเป็นผงทำเป็นเม็ดหนักเม็ดละ 0.2 กรัม
สรรพคุณ แก้ลมบาดทะจิตใช้น้ำดอกมะลิ
แก้คลื่นเหียนอาเจียนใช้น้ำลูกผักชีเทียนดำต้มถ้าไม่มีใช้น้ำสุก
แก้ลมจุกเสียดใช้น้ำขิงต้ม
ขนาดรับประทาน รับประทานทุก 3 ชั่วโมง
ชนิดผงครั้งละ 1/2-1 ช้อนชา
ชนิดเม็ดครั้งละ 5-10 เม็ด
ขนาดบรรจุ ชนิดผง 15 กรัม
ชนิดเม็ด 30 เม็ด
(20) ยาหอมนวโกฐ
วัตถุส่วนประกอบ ขิงแห้ง ดีปลี เจตมูลเพลิงแดง สะค้าน ช้าพลู หนักสิ่งละ 3 ส่วน แห้วหมู โกฐสอ โกฐเขมา โกฐหัวบัว โกฐเชียง โกฐจุฬาลัมพา โกฐกระดูก โกฐก้านพร้าว โกฐพุงปลา โกฐชฎามังสี เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน เทียนเยาวพาณี เทียนสัตตบุษย์ เทียนเกล็ดหอย เทียนตากบ สักขี ลูกราชดัดลูกสารพัดพิษ ลูกกระวาน กานพลู ดอกจันทน์ ลูกจันทน์ จันทน์เทศ จันทน์แดง อบเชยญวน เปลือกสมุลแว้ง หญ้าตีนนก แฝกหอม เปลือกชะลูด เปราะหอม รากไคร้เครือ เนื้อไม้ ขอนดอก กระลำพัก เนื้อลูกมะขามป้อม เนื้อลูกสมอพิเภก ชะเอมเทศ ลูกผักชีลา ลูกกระดอม บอระเพ็ด เกสรบัวหลวง เกสรบุนนาค ดอกพิกุล ดอกสารภี ดอกมะลิ แก่นสนหนักสิ่งละ 4 ส่วน พิมเสนหนัก 1 ส่วน
วิธีทำ ชนิดผงบดเป็นผง
ชนิดเม็ดบดเป็นผงทำเป็นเม็ดหนักเม็ดละ 0.2 กรัม
สรรพคุณ แก้ลมคลื่นเหียนอาเจียนใช้น้ำลูกผักชีเทียนดำต้มแก้ลมปลายไข้
ใช้ก้านสะเดาลูกกระดอมและบอระเพ็ดต้มเอาน้ำถ้าหาน้ำกระสายไม่ได้
ใช้น้ำสุกแทน
ขนาดรับประทาน รับประทานทุก 3 ชั่วโมง
ชนิดผงครั้งละ 1/2-1 ช้อนชา
ชนิดเม็ดครั้งละ 5-10 เม็ด
ขนาดบรรจุ ชนิดผง 15 กรัม
ชนิดเม็ด 30 เม็ด
(21) ยาอำมฤควาที
วัตถุส่วนประกอบ รากไคร้เครือ โกฐพุงปลา เทียนขาว ลูกผักชีลา เนื้อลูกมะขามป้อมเนื้อลูกสมอพิเภกหนักสิ่งละ 7 ส่วนชะเอมเทศหนัก 43 ส่วน
วิธีทำบดเป็นผง
สรรพคุณ แก้ไอขับเสมหะละลายน้ำมะนาวแทรกเกลือใช้จิบหรือกวาดคอ
ขนาดที่ใช้ ผู้ใหญ่ครั้งละ 1 ช้อนชา
เด็กลดลงตามส่วน
ขนาดบรรจุ 15 กรัม
(22) ยาประสะมะแว้ง
วัตถุส่วนประกอบ สารส้มหนัก 1 ส่วน ขมิ้นอ้อย หนัก3 ส่วน ใบสวาด ใบตานหม่อน ใบกะเพรา หนักสิ่งละ 4 ส่วน ลูกมะแว้งต้น ลูกมะแว้งเครือหนักสิ่งละ 8 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผงผสมน้ำสุกแทรกพิมเสนพอควรทำเป็นเม็ดหนักเม็ดละ 0.2 กรัม
สรรพคุณ แก้ไอแก้เสมหะละลายน้ำมะนาวแทรกเกลือรับประทานหรือใช้อม
ขนาดรับประทาน
เด็กครั้งละ 1-2 เม็ด
ผู้ใหญ่ครั้งละ 5-7 เม็ด
ขนาดบรรจุ 30 เม็ด
(23) ยาบำรุงโลหิต
วัตถุส่วนประกอบ ขิงแห้ง ดีปลี เจตมูลเพลิงแดง สะค้าน ช้าพลู ขมิ้นเครือ เถามวกแดง กำลังวัวเถลิง ดอกสารภี ดอกพิกุล ดอกบุนนาค เกสรบัวหลวงหนักสิ่งละ 2 ส่วนดอกจันทน์ ลูกจันทน์ ลูกกระวาน กานพลู เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือกเทียนตาตั๊กแตน โกฐสอ โกฐเขมา โกฐหัวบัว โกฐเชียง โกฐจุฬาลัมพา เนื้อลูกสมอไทยเนื้อลูกสมอดีงู เนื้อลูกสมอพิเภก เปลือกอบเชยเทศ จันทน์แดง แก่นแสมสาร แก่นแสมทะเล กฤษณาหนักสิ่งละ 1 ส่วน ครั่งหนัก 8 ส่วน ฝาง ดอกคำไทย หนักสิ่งละ 10 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผง
สรรพคุณ บำรุงโลหิต
ขนาดรับประทาน รับประทานวันละ 2 ครั้งเช้า-เย็นก่อนอาหารครั้งละ 1 ช้อนชา
ละลายน้ำสุก
ขนาดบรรจุ 30 กรัม
(24) ยาประสะไพล
วัตถุส่วนประกอบ ผิวมะกรูด ว่านน้ำ กระเทียม หัวหอม พริกไทย ดีปลี ขิง ขมิ้นอ้อย เทียนดำ เกลือสินเธาว์หนักสิ่งละ 8 สวน การบูรหนัก 1 ส่วน ไพลหนัก 81 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผง
สรรพคุณ แก้จุกเสียดแก้ระดูไม่ปกติขับน้ำคาวปลา
ขนาดรับประทาน รับประทานวันละ 3 ครั้งก่อนอาหารครั้งละ 1 ช้อนชาละลายน้ำสุก
หรือน้ำสุรา
ขนาดบรรจุ 30 กรัม
(25) ยาไฟประลัยกัลป์
วัตถุส่วนประกอบ พริกไทยล่อน ขิง ดีปลี กระเทียมหนักสิ่งละ 4 ส่วน ขมิ้นอ้อย กะทือ
ข่า ไพล เปลือกมะรุม หนักสิ่งละ 5 ส่วน รากเจตมูลเพลิงแดง สารส้มแก่นแสมทะเล
การบูรผิวมะกรูดหนักสิ่งละ 6 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผง
สรรพคุณ ขับน้ำคาวปลาในเรือนไฟช่วยให้มดลูกเข้าอู่
ขนาดรับประทาน รับประทานวันละ 3 ครั้งก่อนอาหารครั้งละ 1 ช้อนชา
ละลายน้ำสุกหรือน้ำสุรา
ขนาดบรรจุ 15 กรัม
(26) ยาไฟห้ากอง
วัตถุส่วนประกอบ รากเจตมูลเพลิงแดง ขิง พริกไทยล่อน สารส้ม ฝักส้มป่อยหนักสิ่งละ 1 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผง
สรรพคุณ ขับน้ำคาวปลาในเรือนไฟช่วยให้มดลูกเข้าอู่
ขนาดรับประทาน รับประทานวันละ 3 ครั้งก่อนอาหารครั้งละ 1 ช้อนชา
ละลายน้ำสุกหรือน้ำสุรา
ขนาดบรรจุ 15 กรัม
(27) ยาประสะเปราะใหญ่
วัตถุส่วนประกอบ โกฐสอ โกฐเขมา โกฐหัวบัว โกฐเชียง โกฐจุฬาลัมพา เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ลูกกระวาน กานพลู จันทน์เทศ จันทน์แดง ดอกบุนนาค ดอกสารภี ดอกพิกุล เกสรบัวหลวง หนักสิ่งละ 1 ส่วนเปราะหอมหนัก 20 ส่วน
วิธีทำ บดเป็นผง
สรรพคุณ ถอนพิษไข้ตานทรางสำหรับเด็กละลายน้ำดอกไม้เทศหรือน้ำสุก
รับประทานหรือผสมน้ำสุราสุมกระหม่อม
ขนาดรับประทาน รับประทานทุก 3 ชั่วโมงครั้งละ 1/2 - 1 ช้อนชา
ขนาดบรรจุ 15 กรัม
