ปวดเจ็บท้อง จุกแน่น หรือแสบแน่นท้อง
อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ จุกเสียดแน่นลิ้นปี่ เกิดจากมีแก๊สในท้องมากกว่าปกติ มักเกิดขึ้นหลังอาหาร
อาการปวดท้องนี้เป็นกลุ่มอาการที่เกิดจากโรคได้หลายชนิด จึงต้องมีการติดตามซักอาการอื่นๆ ร่วมด้วย แต่ที่พบบ่อยพบว่าอาหารเป็นส่วนสำคัญที่ทำให้เกิดแก๊สในลำไส้ เช่น เนื้อหรือนม จะมีแก๊สไนโตรเจนมาก พวกถั่วต่างๆ มีแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ และมีสารประเภทยับยั้งการย่อยโปรตีนในลำไส้เล็ก ส่วนแก๊สไฮโดรเจนมีมากในนม เมื่อรับประทานอาหารดังกล่าวนี้มากเกินไป จะเกิดการหมักของเชื้อแบคทีเรียในลำไส้ใหญ่ได้มาก จึงเกิดแก๊สมากผิดปกติ
การดูแลรักษาด้วยตนเอง
· รับประทานอาหารที่ย่อยง่ายๆ ลดอาหารพวกไขมัน หรือที่ย่อยยาก
· งดดื่มน้ำอัดลม รวมทั้งเหล้าและเบียร์ด้วย
· ออกกำลังกายเบาๆ หรือพยายามเคลื่อนไหวร่างกาย เช่น เดินเล่นประมาณ 15-30 นาที หลังอาหาร
· งดรับประทานอาหารที่มีรสเผ็ดจัด
· อาจให้ยาหรือสมุนไพรเพื่อลดอาการ
· ถ้ามีอาการดีซ่าน (ตัวเหลือง ตาเหลือง) หรือสงสัยว่าเป็นโรคทางตับหรือถุงน้ำดี หรือมีอาการท้องอืดเรื้อรัง ควรไปปรึกษาแพทย์ใกล้บ้าน
สมุนไพรประจำบ้าน
· ขิง Zingiber officinale Rosc.
แก้ท้องอืด : ใช้เหง้าของแก่สดหั่นเป็นแว่น 1 ขยุ้มมือ ชงกับน้ำเดือด 1 แก้ว หรือต้มให้เดือดนาน 3-5 นาที ตั้งทิ้งไว้ให้เย็น ดื่มรวดเดียวให้หมด มีรายงานว่าสารสกัดด้วยอะซีโตนของขิง สามารถป้องกันการเกิดแผลในกระเพาะอาหารได้
· มะตูม Aegle Marmelos (L.) Corr.
ช่วยขับลม ระบายท้อง : ใช้ลูกมะตูมอ่อน ฝานแผ่นบางๆ ตากแห้ง 1 กำมือ ต้มกับน้ำ 3-4 แก้ว ให้เดือด
นาน 10-15 นาที ดื่มวันละ 3-4 ครั้ง ก่อนอาหาร ½ ชั่วโมง และก่อนนอน
· ขมิ้นชัน Curcuma longa Linn.
แก้ท้องเฟ้อ จุก เสียด แน่น : ใช้เหง้าขมิ้นชันตากแห้ง บดเป็นผง ผสมน้ำผึ้งปั้นเป็นลูกกลอนขนาดเท่าเม็ดและรักษาแผลในกระเพาะ พุทรา รับประทานครั้งละ 2-3 เม็ด หลังอาหารและก่อนนอน
· เปล้าน้อย Corton sublyratus Kurz.
ช่วยสมานแผลในกระเพาะ : ใช้ใบอ่อนต้มน้ำดื่มวันละ 3 เวลาหลังอาหาร
อาหาร และลำไส้
· บอระเพ็ด Tinospora crispa (L.) Miers ex Hook. f. & Thoms.
รักษาโรคระบบทางเดินอาหาร : ใช้เถาสด 1-2 คืบ ตำคั้นน้ำดื่ม หรือต้มน้ำโดยใช้น้ำ 3 ส่วน บอระเพ็ด 1 ส่วน เคี่ยวให้เหลือ 1 ส่วน ดื่มก่อนอาหารเช้า-เย็น
ยาจากสมุนไพรสำเร็จรูป
· ขมิ้นชัน
- มีการผลิตเป็นยาสำเร็จรูปออก จำหน่ายทั้งหมด 21ตำรับ มีทั้งชนิดแคปซูลและยาเม็ดลูกกลอน
- ปัจจุบันได้รับการบรรจุในบัญชียาหลักแห่งชาติ พ.ศ.2542 (บัญชียาจากสมุนไพร) เพื่อใช้บรรเทาอาการแน่น จุกเสียด
- กองวิจัยและพัฒนาสมุนไพร กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข ได้ศึกษาพบว่าไม่มีพิษรุนแรงทั้งในระยะสั้น และระยะยาว อีกทั้งได้ทำการทดลองในโรงพยาบาลชุมชน 5 แห่ง และโรงพยาบาลทั่วไป 1 แห่งพบว่า ขมิ้นชันแคปซูลช่วยบรรเทาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ จุกเสียด เนื่องจากมีลมในกระเพาะอาหาร และลำไส้ได้ดี
- สถาบันวิจัยและพัฒนา องค์การเภสัชกรรม ได้พัฒนามาตรฐานการผลิตและควบคุมคุณภาพ ในขมิ้นชัน 1 แคปซูล ประกอบด้วยผงขมิ้นชันที่จะให้น้ำมันหอมระเหยง่าย 0.02 มล. เคอร์คูมินอยด์ 0.024 ก. ใช้บรรเทาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ จุกเสียดแน่น อาหารไม่ย่อย และแผลในกระเพาะอาหาร รับประทานครั้งละ 2 แคปซูล วันละ 4 ครั้ง หลังอาหารและก่อนนอน
· เปล้าน้อย
- ญี่ปุ่นได้มาพัฒนาวิจัย และนำไปจดลิขสิทธิ์ ผลิตเป็นยาในรูปแบบแผนปัจจุบันส่งไปขายทั่วโลก
· ทิงเจอร์บอระเพ็ด
- องค์การเภสัชกรรม ได้ผลิตทิงเจอร์บอระเพ็ดแทน Tincture Gentian เพื่อใช้เป็นยาเจริญอาหาร
